Άρωμα Ελλάδας από τριήμερη εκδρομή στα ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Παρασκευή 11 Ιουλίου 2014

 Άρωμα  Ελλάδας  από τριήμερη  εκδρομή στα ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Παρασκευή  11 Ιουλίου  2014  :

 Σπήλαιο Ανεμότρυπας

*** Τζουμέρκα: ένας επίγειος παράδεισος στην Πίνδο
Τα Αθαμανικά όρη ή Τζουμέρκα στην κεντρική Πίνδο και τα χωριά που απλώνονται στην περιοχή, αποτελούν έναν από τους εναπομείναντες «παραδείσους» επί γης, με εκπληκτικές φυσικές ομορφιές και με τουριστική ανάπτυξη που δεν έχει αλλοιώσει το περιβάλλον.

 Τζουμέρκα

 ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ

Μονή Φανερωμένης Λευκάδα

 Ανεβαίνοντας από Ανεμότρυπα

~**  Τα Τζουμέρκα είναι από τις γραφικότερες περιοχές στην Ήπειρο. Βρίσκονται Στους νομούς Ιωαννίνων και Άρτας και οριοθετούνται από την αντίστοιχη οροσειρά. Περιλαμβάνουν μερικούς από τους γραφικότερους ορεινούς προορισμούς στην Ελλάδα (Συρράκο, Καλαρύτες, Βουργαρέλι, Πράμαντα, Καταράκτης, Άγναντα, κ.λ.π.). Παράλληλα, προσφέρουν άπειρες δυνατότητες δραστηριοτήτων & περιπέτειας στον Άραχθο ποταμό και στις άλλες περιοχές τους.

 Γεφύρι  Πλάκας Τζουμέρκων

 

Ράφτινγκ στον Άραχθο

 

 Μονότοξη γέφυρα Πλάκας

 Άραχθος 

 *** Η  κόκκινη Εκκλησιά  των Γενεθλίων της Θεοτόκου στο ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ  Τζουμέρκων  Άρτας :

Δεν υπάρχουν ίχνη του παλαιού μοναστηριού αλλά παραμένει άθικτος ο ναός. Χτίστηκε το 1281, επί Νικηφόρου Α΄, και ονομάζεται έτσι εξαιτίας της πληθώρας των πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του .

Μακριά απ' την κοσμικότητα της παλιάς πρωτεύουσας του Δεσποτάτου, και μέσα στη γαλήνη του Τζουμερκιώτικου ειδυλλιακού τοπίου κτίσθηκε ένα ακόμη εξαίσιο δείγμα βυζαντινής τέχνης, ο περίφημος ναός των Γενεθλίων της Θεοτόκου ή Κόκκινη Εκκλησιά, όπως επικράτησε να λέγεται.

Δυστυχώς ο χρόνος εξαφάνισε ακόμη και τα ίχνη του παλιού μοναστηριού που υπήρχε εκεί, παραμένει όμως άθικτος ο περικαλλής ναός -ευχάριστο ξάφνιασμα για τον ταξιδευτή, καθώς, ανηφορίζοντας για τα Τζουμερκοχώρια, μετά από μια καμπή του αυτοκινητόδρομου, αποκαλύπτεται μπροστά του το κόκκινο μαργαριτάρι λουσμένο σ' ένα καταπράσινο φόντο, με μόνη συντροφιά του τ' αηδόνια και τα πετροχελίδονα.  

Βρίσκεται στο συνοικισμό Παλαιοχώρι, λίγο προτού φθάσουμε στο Βουργαρέλι και ακριβώς πλάι στον εθνικό δρόμο Άρτας Τρικάλων. Απ' τους ντόπιους ονομάζεται Κόκκινη Εκκλησιά για την πληθώρα των πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του, από δε τους λόγιους είναι γνωστός ως Παναγία Βελλά, επειδή για ένα διάστημα υπήρξε μετόχι της ακμαίας κάποτε μονής Βελλάς Ιωαννίνων. Η παράδοση μας διέσωσε και την ονομασία "Βασιλομονάστηρο" που ασφαλώς απηχεί την ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στο μνημείο και στον οίκο των Κομνηνηδουκάδων δεσποτών της Άρτας.

Το μοναστήρι αφού για πολλά χρόνια γνώρισε ακμή, μετά έπεσε για άγνωστους λόγους σε αφάνεια, ερημώθηκε και κατάντησε μετόχι της μονής Βελλάς. Αργότερα (στα μέσα του 17ου αιώνα) όταν ιδρύθηκε στο Βουργαρέλι το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, η Κόκκινη Εκκλησιά έγινε μετόχι του και παρέμεινε έτσι ως τις αρχές του 20ου αιώνα.

Ο ναός κτίστηκε το 1281 απ' τον πρωτοστράτορα Ιωάννη Τσιμισκή και τον αδελφό του Θεόδωρο, όταν Δεσπότης της Άρτας ήταν ο Νικηφόρος Α΄, όπως μας πληροφορεί φθαρμένη κτητορική επιγραφή γραμμένη σε τοίχο του εσωτερικού του.

Το εξωτερικό του ναού.

Είναι σταυρεπίστεγος ναός χωρίς τρούλλο στον τύπο των δικιονίων με ποικιλόμορφη στέγη, ανατολικά δε καταλήγει σε τρίπλευρη κόγχη. Θεωρείται βέβαιο ότι αρχικά ο μακρύς ορθογώνιος ναός είχε και τρούλλο, όπως δείχνει η σωσμένη τετράγωνη βάση του. Ο τρούλλος αυτός κατέπεσε και τη θέση του πήρε η σημερινή δικλινής στέγη. Τα σκέλη του σταυρού της στέγης καθώς και οι θόλοι που καλύπτουν το νάρθηκα, καταλήγουν εξωτερικά σε ελλειψοειδή αετώματα που σκεπάζουν από ένα περίτεχνα κοσμημένο ψευδοτρίλοβο παράθυρο. Ο ναός είχε αρχικά πέντε εισόδους, απ' τις οποίες οι τρεις φράχτηκαν και περιορίστηκε το άνοιγμα της δυτικής θύρας του νάρθηκα, όπως εύκολα διακρίνεται στους τοίχους. Η τοιχοδομή του είναι επιμελημένη με κανονικούς πωρόλιθους σε οριζόντιες στρώσεις, κατά το πλινθοπερίβλητο σύστημα.

Το κυριότερο απ' τα εξωτερικά γνωρίσματα του ναού είναι η μεγάλη χρήση των πλίνθων, είτε ως στοιχείου τοιχοποιίας, είτε -και κυρίως- ως διακοσμητικού στοιχείου. Πλίνθινη διακόσμηση βρίσκουμε σε μεγάλη ποσότητα, αλλά σε περιορισμένη ποικιλία σχεδίων: κυριαρχούν τα επάλληλα τοξωτά πλαίσια και οι οδοντωτές ταινίες, στη νότια δε και την ανατολική πλευρά υπάρχει συνεχής πλατιά ταινία με μαιάνδρους, παρόμοια με εκείνη της Παρηγορήτισσας, του Αγίου Βασιλείου της Αγοράς και του Αγίου Νικολάου της Ροδιάς. Ξεχωριστή θέση στην εξωτερική κεραμοπλαστική διακόσμηση, κατέχει μια αβακωτή ζωφόρος με τετράγωνα πλακίδια σε ρομβοειδή διάταξη που υπάρχει στις πλάγιες πλευρές του κυρίως ναού, αν και τα περισσότερα πλακίδια της βόρειας πλευράς έχουν φθαρεί ή έχουν καταπέσει.

Εκείνο όμως που τραβάει το βλέμμα του επισκέπτη και δίνει χρώμα στο όλο κτίσμα, είναι τα μεγάλα τοξωτά ψευδοτρίλοβα παράθυρα που δεσπόζουν σ' όλες τις πλευρές και με την πληθώρα των κόκκινων πλίνθων τους δικαιολογούν την προσωνυμία του ναού. Στο παράθυρο της μεσαίας κόγχης του ιερού σώθηκε το αρχικό γύψινο υαλοστάσιο -πραγματικό κομψοτάχνημα, σπάνιο από αρχιτεκτονική και διακοσμητική άποψη. Για λόγους προφύλαξης το υαλοστάσιο αυτό αφαιρέθηκε και αντικαταστάθηκε απ' το σημερινό βυζαντινό δίλοβο παράθυρο. Κατά τον Σπ. Λάμπρο, παλιά ο ναός ήταν σκεπασμένος με μολύβδινα ελάσματα, τα οποία αφαιρέθηκαν στα χρόνια της επανάστασης -ή και πριν- για πολεμικές ανάγκες.

Το εσωτερικό του ναού.

Το κτίσμα εσωτερικά περιλαμβάνει τον τρίκλιτο κυρίως ναό και τον ξεχωριστό νάρθηκα. Ο κυρίως ναός καλύπτεται με θόλους, εκτός απ' την τετράγωνη βάση του μη σωσμένου αρχικού τρούλλου που σκεπάστηκε με δικλινή ξύλινη στέγη. Ο νάρθηκας σκεπάζεται στα μεν άκρα με κυλινδρικούς θόλους στη μέση δε με τυφλό ημισφαιρικό θόλο που κατέπεσε και αντικαταστάθηκε κι αυτός με δικλινή στέγη.

Η είσοδος στον κυρίως ναό απ' το νάρθηκα κλεινόταν με δύο ωραία ξυλόγλυπτα θυρόφυλλα πιθανότατα του 1296 -τα οποία σήμερα βρίσκονται στο μουσείο.

Απ' τις τοιχογραφίες του κυρίως ναού σώθηκαν μόνο τμήματα σε δύο στρώσεις, τις οποίες μπορεί κανείς να διακρίνει πάνω απ' τη θύρα που οδηγεί στο νάρθηκα. Κάπως καλύτερα διατηρήθηκαν οι τοιχογραφίες του νάρθηκα, με ξεχωριστή την εικόνα της Παναγίας πάνω απ' την είσοδο στον κυρίως ναό. Σ' αυτή την τοιχογραφία κάτω απ' το υποπόδιο της Θεοτόκου, εικονίζονται κεφαλές αγίων αλλά και δύο ζεύγη λαϊκών που δέονται στη Θεοτόκο. Ο ένας άνδρας, ο πρωτοστράτορας Θεόδωρος, στέκοντας δίπλα στη γυναίκα του Μαρία προσφέρει στην Παναγία τρουλλωτό ναό -άρα είναι ο κτήτορας του ναού- ενώ ο άλλος είναι ο αδελφός του κτήτορα Ιωάννης Τσιμισκής με τη σύζυγό του Άννα, όπως μας πληροφορούν επιγραφές γραμμένες πάνω από κάθε ζευγάρι. Οι προσωπογραφίες αυτές που αποδόθηκαν με φυσικότητα κι όχι με τη γνωστή βυζαντινή αυστηρότητα, είναι οι αρχαιότερες της Ελλάδας μέσα σε ναό. Λίγο πάνω απ' τη θύρα που οδηγεί απ' τον κυρίως ναό στο νάρθηκα, υπάρχει γραμμένη πάνω στον τοίχο, σε 12 μισοφθαρμένους στίχους, η κτιτορική επιγραφή. Επειδή στο τέλος της διαβάζονται ευκρινώς τα ονόματα του Δεσπότη της Άρτας Νικηφόρου Α΄ και της συζύγου του Άννας Παλαιολογίνας νομίστηκε - εσφαλμένα - απ' τους πριν τον Ορλάνδο μελετητές, ότι αυτοί ήταν και οι κτήτορες του ναού. Όσον αφορά στη χρονολόγηση των τοιχογραφιών, το πρώτο στρώμα -που περιλαμβάνει και την επιγραφή - είναι σύγχρονο με την κατασκευή του ναού, δηλαδή του τέλους του 13ου αιώνα. Του δεύτερου στρώματος είναι τόσα λίγα τα σωσμένα δείγματα, ώστε δεν μας επιτρέπουν ασφαλή χρονολόγηση.

Τέλος, απ' το παλιό γύψινο τέμπλο τα λίγα κομμάτια που σώθηκαν δεν είναι αρκετά για ανασύνθεση της αρχικής εικόνας του. Το σημερινό πενιχρό ξύλινο τέμπλο είναι πολύ νεότερη κατασκευή. Δυστυχώς η φθορά του χρόνου δε μας άφησε τίποτε άλλο απ' την παλιά εσωτερική ομορφιά του μνημείου.

Σήμερα η Κόκκινη Εκκλησιά, παρά τις σοβαρές αλλοιώσεις που τραυμάτισαν την αισθητική του εσωτερικού της χώρου, διατηρεί απείραχτη την εξωτερική της αρχοντιά και εξακολουθεί ακόμη να είναι ένα διαμάντι της βυζαντινής ναοδομίας, όχι μόνο στην περιοχή της Άρτας, αλλά και σ' ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο. 

(Κείμενα και εικόνες από το βιβλίο του Κων/νου Θ. Γιαννέλου «Τα Βυζαντινά Μνημεία της Άρτας»)

***    ΒΙΝΤΕΟ  από τριήμερη  εκδρομή διαδρομών άρωμα  Ελλάδας από Μελιγαλά –Πύργος – Πάτρα – ΡΙΟ-ΑΝΤΙΡΡΙΟ –Μεσσολόγγι –Αμφιλοχία –ΜΕΝΙΔΙ – ΑΡΤΑ –διαδρομή στα χωριά των ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ Πράμαντα ….κ.α. ..Άρτα –Πρέβεζα Αρχαία ΝΙΚΟΠΟΛΗ – Λευκάδα από ΑΚΤΙΟ –ΚΑΙ  Επιστροφή από Άγιο Νικόλαο – ΜΥΤΙΚΑ –ΑΣΤΑΚΟ –ΑΙΤΟΛΙΚΟ –Μεσσολόγγι –Πάτρα  Μελιγαλά  7, 8  και9  ΙΟΥΛΙΟΥ  2014  :

1 ~**  Τραγούδι με Χρήστος   ΔΑΒΙΛΑΣ  9-7-2014 : http://youtu.be/pybRvF9jrVI ,

2 ~**ΑΡΤΑ   αφήγηση 8/7/2014 : http://youtu.be/LCWlHoNsl84  ,
3 ~**Λίμνη Οδερού στην Αιτωλοακαρνανία  7/7/2014 : http://youtu.be/awxsuEFGu9U  ,
4 ~**Τραγουδάει ο Χ. Δαβίλας 9-7-2014 : http://youtu.be/mEm8TxMq9Fc ,
5 ~** Βουλγαρέλι  Μουσείο  8/7/2014  : http://youtu.be/hYAl86zheZU ,
6 ~** ΡΟΔΑΥΓΗ Τζουμέρκα 7-7-2014 : http://youtu.be/x-aq6ZRhE40 ,

*** ΡΟΔΑΥΓΗ  στα  ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ  :
~  Παλιότερη ονομασία Νησίστα Νέας Ελλάδας. Στα αρχαία χρόνια, το χωριό ονομάζονταν Αθήναιο. Η σημερινή του ονομασία (ρόδο + αυγή) οφείλεται στην όμορφη θέα και τα χρώματα της ανατολής του ήλιου, από το χωριό.
~ Υψόμετρο 740  μέτρα  με    453 κάτοικοι (312 Ροδαυγή, 4 Άμμος, 1 Καθαροβούνιο, 66 Περδικάριο, 70 Σουμέσιο).-
~ Ιστορικά στοιχεία :

Ι. Ναός Αγίου Νικολάου στη θέση "Άγιος Νικόλαος" Ροδαυγής. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/40893/1326/30-6-1997 - ΦΕΚ 796/Β/3-9-1997).

Ι. Ναός Προφήτη Ηλιού στη θέση "Άι-Λιάς" Ροδαυγής. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/40508/1301/30-6-1997 - ΦΕΚ 805/Β/8-9-1997).  
Ι. Ναός Αγίας Βαρβάρας στη θέση "Ψυχογέικα" (Μανέικα) Ροδαυγής. Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο που χρήζει ειδικής προστασίας (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/40892/1325/30-6-1997 - ΦΕΚ 796/Β/3-9-1997).
Ι. Ναός Αγίας Παρασκευής στη Ροδαυγή. Έχει χαρακτηριστεί, μαζί με τα προκτίσματά του, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/29531/1362/30-6-1997 - ΦΕΚ 840/Β/23-9-1997).
Ι. Ναός Αγίας Τριάδος στο Σούμεσι Ροδαυγής.  Έχει χαρακτηριστεί ως κτίριο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/29516/1343/30-6-1997 - ΦΕΚ 840/Β/23-9-1997).
Μικρά εκκλησάκια διάσπαρτα στο χωριό με βυζαντινές τοιχογραφίες
~  Εκδηλώσεις  :Πανηγύρι Αγ. Παρασκευής, 26-27 Ιουλίου:  με τον τοπικό χορό καγκελάρι (χορευτικό δρώμενο που χρονολογείται από τον 16ο αι.)Τρίτη του Πάσχα: Παραδοσιακός χορός καγκελάριΠρωτομαγιά: Τοπικό παραδοσιακό γλέντιΈθιμο του αναμμένου πουρναριού, σε όλα τα χωριά της Άρτας.-~ Παραδοσιακή  Αρχιτεκτονική :Νερόμυλος στη θέση "Κρανούλα" Ροδαυγής, ιδ. Γιολδάση. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1953/40389/1-9-1999 - ΦΕΚ 1813/Β/29-9-1999). Νερόμυλος Πολίτη ή Θεοχάρη στη θέση "Στενό". Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1953/40389/1-9-1999 - ΦΕΚ 1813/Β/29-9-1999).
Νερόμυλος ιδιοκτησίας I. Μ. Αγίας Παρασκευής στη θέση "Μπέσικο".  Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1953/40389/1-9-1999 - ΦΕΚ 1813/Β/29-9-1999).
Στον Άραχθο, σε κοντινή απόσταση από το χωριό, υπάρχει το γεφύρι της Πλάκας (ανήκει στην Κ. Ραφταναίων).
~ Άλλες  ομορφιές  ..άλλα  αξιοθέατα  : Άραχθος ποταμόςΛίμνη Πουρναρίου (Αράχθου) - Δημιουργήθηκε από υδροηλεκτρικό φράγμα στο Πουρνάρι. Το φράγμα Πουρναρίου, ολοκληρώθηκε το 1997 και λειτούργησε το 1981. Το τεράστιο φράγμα, δεύτερο σε μέγεθος στην Ελλάδα μετά του Μόρνου είναι χωμάτινο, πλάτους βάσης 450 μέτρων και ύψους 107 μέτρων.~ Χλωρίδα  και  Πανίδα  :

Άραχθος: Παραποτάμια χλωρίδα: Φτελιές, Λεύκες. Παραποτάμια ορνιθοπανίδα: Αργυροπελεκάνοι, Χουλιαρομύτες, Πάπιες, Νεροχελίδονα, κ.λ.π. Στην ευρύτερη περιοχή: Πουρνάρια, καστανιές, πλατάνια

Σε ορισμένα σημεία στις όχθες του ποταμού, κοντά σε μεγάλα λιθάρια, ζουν βίδρες -μικρόσωμα υδρόβια θηλαστικά που ζουν στις όχθες των ορεινών ποταμών και των λιμνών και μόνο όπου τα νερά είναι πολύ καθαρά. Το είδος αποτελεί σημαντικό δείκτη υγείας των ορεινών υδάτων, καθώς είναι ευαίσθητο στη ρύπανση των ποταμών και στην ενόχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες και γι’ αυτό προστατεύεται αυστηρά σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. .

* H ιχθυοπανίδα της λίμνης Πουρναρίου αποτελείται από κυπρίνους, στρωσίδια, πινδοβίνους (ενδημικό είδος), μπριάνα, λιάρα, μουστακάτο, άγρια πέστροφα, χέλι και τον ψευδοφοξίνο. Επίσης, την ορνιθοπανίδα της λίμνης συμπληρώνουν νυχτοκόρακες, πρασινοκεφαλόπαπιες, αλκυόνες, φαλαρίδες,  καστανοκεφαλόγλαροι και ποταμοσφυριχτές.

* Χλωρίδα - Πανίδα Ξηροβουνίου

Τα δάση της περιοχής σχηματίζονται κυρίως από έλατα, μερικές φορές σε μίξη με φυλλοβόλες δρυς, ενώ σποραδικά εμφανίζεται και ο  Ιταμος (Taxus baccata). Τα ελατοδάση σπάνια ξεπερνούν σήμερα το όριο των 1500 μ.  ενώ παλαιότερα, ανέβαιναν πολύ ψηλότερα στις πλαγιές, αλλά κάηκαν για να μετατραπούν σε βοσκολίβαδα. Σποραδικά παρατηρούμε επίσης συστάδες με οξιές.

Σπάνια φυτά:  Αχίλλειος η αψινθοειδής, Αχίλλειος η ακεραιόφυλλη,  Κορυδαλίς του Παρνασσού, Σωλήνανθος ο αλβανικός,  Θύμος ο λευκόσπερμος, Ακανθολειμών ο εχίνος,  Καμπανούλα του Χόουκινς, Κενταύρια της Ηπείρου, Ηριγέρων της Ηπείρου, Ηριγέρων ο λειάζων, Γεντιανή η σταυροειδής, Λιγουστικό το φωτεινό, Πολύγαλα το μέγα, Ράμνος ο αλπικός, Βιόλα των Πυρηναίων, Ρίνανθος ο Μεσογειακός, Σκουτελλάρια η αλπική, Αστήρ ο αλπικός, Σενέκιο του Σκοπόλι, Θύμος ο γραμμωτός.

Σπάνια ζώα: Κιτρινοβομβίνα, Οχιά των βουνών, Όρνιο, Ασπροπάρης, Μεσοτσικλιτάρα, Κοκκινοκαλιακούδα.

* Υπάρχει ορειβατικό μονοπάτι που ξεκινά από το χωριό και φτάνει στην κορυφή του Ξεροβουνίου.

 ** Παρόλο που το ποσοστό ενδημισμού των ειδών χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό, ο πλούτος, η ποικιλία και η σπανιότητα των ειδών έχει ως αποτέλεσμα την ένταξη τμημάτων της ευρύτερης περιοχής στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

 ~ Oι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (Sites of Community Importance:SCI) και οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas: SPA)  για το Νομό Άρτας φαίνονται παρακάτω:
~ Αμβρακικός Κόλπος, Δέλτα Λούρου & Aράχθου (Πέτρα Μύτικας, Ευρύτερη Περιοχή): GR2110001, Κατηγορία: SCI, Έκταση: 28780.13 ha

• Όρη Αθαμανών (Νεράιδα): GR2110002, Κατηγορία: SCI, Έκταση: 18695.33
• Αμβρακικός Κόλπος, Λιμνοθάλασσα Κατάφουρκο και Κορακονήσια: GR2110004, Κατηγορία: SPA, Έκταση: 23004.00
• Κοιλάδα Αχελώου: GR2110005, Κατηγορία: SPA, , Έκταση: 13541.00  
• Ειδική Βιβλιογραφία
  

  Διαμαντής Κ., 1984. ΑΠΑΝΤΑ, Η Ροδαυγή των Τζουμέρκων, Αθήνα
  

  Κομζιάς Γ., 2003. "Το καγκελάρι", Χορευτικό δρώμενο από τη Ροδαυγή Άρτας. Εκδ. Αδερφότητα Ροδαυγής Άρτας, Αθήνα.
  

  Λάμπρη Π.. ΡΟΔΑΥΓΗ, "Το Ρόδο της Αυγής". Η κοινωνική και πνευματική παράδοση της Ροδαυγής και οι αρχαιοελληνικές της ρίζες. ISBN: 960-631-182-1

  7 ~** Στην Κόκκινη εκκλησιά  στο Βουλγαρέλι 8/7/2014 : ttp://youtu.be/Lb2SBt4Mr_0 ,

  
  

  8 ~** Σπήλαιο ΑΝΕΜΟΤΡΥΠΑΣ  8/7/2014 Τζουμέρκα : http://youtu.be/DsE6J9EbII4 ,

  
  

  9 ~**Λίμνη  Αμβρακίας Αμφιλοχία  7/7/2014 : http://youtu.be/ht9navlHG-w  

  10 ~** ΝΥΔΡΙ  Λευκάδας 9/7/2014 : http://youtu.be/bJJlNXlZF_8 ,

• 11 ~**ΣΠΗΛΑΙΟ στην Πράμαντα Τζουμέρκων 8/7/2014 : ttp://youtu.be/nTAbeoyCPDo ,

  12 ~** Σπήλαιο Ανεμότρυπας Πράμαντα 8/7/2014 : http://youtu.be/PG2UEaVHpzE ,

  13 ~** ΠΡΑΜΑΝΤΑ  Τζουμέρκα 7/7/2014 : http://youtu.be/HCVnVyWIg9Q ,

  
  
   ***     Η  ΠΡΑΜΑΝΤΑ  ή  ΤΑ  ΠΡΑΜΑΝΤΑ  ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ  ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
  Τα Πράμαντα ή η Πράμαντα, όπως συνηθίζεται να λέγεται, ονομαστό μαστοροχώρι με πολλές κτηνοτροφικές οικογένειες, η μεγαλύτερη σε πληθυσμό κοινότητα των Δυτικών Τζουμέρκων με 1500 κατοίκους κατά την απογραφή του 1991.
  Βρίσκεται 65χλμ. ΝΑ των Ιωαννίνων και 70χλμ. ΒΑ της Άρτας, πόλεις με τις οποίες έχει καθημερινή οδική συγκοινωνία και επικοινωνία, αφού σε κάθε μία από αυτές κατοικούν περισσότερες από πεντακόσιες οικογένειες Πραμαντιωτών.
  Ο οικισμός, χτισμένος σε υψόμετρο 840μ. αμφιθεατρικά στους πρόποδες της Στρογγούλας (2.107 μ.), ίσως τις πιο επιβλητικής κορυφής των πολυτραγουδισμένων Τζουμέρκων, πλαισιώνεται από τους συνοικισμούς Τσόπελα και Χριστοί οι οποίοι αποτελούν την προγονική κοιτίδα των Πραμαντιωτών, στις όχθες του Αράχθου.
  

  14 ~**Βουλγαρέλι  Δρακότρυπα 8/7/2014 : http://youtu.be/Rk7dJH6JfUY   

  15 ~** ΠΕΤΑ Άρτας  8/7/2014 : http://youtu.be/euEGlVoccFM ,

  16 ~**  Λευκάδα Φρούριο Αγίας Αμαύρας  9/7/2014 : http://youtu.be/WGvAsuvBJuY

  17~** Αμβρακία λίμνη 7-7-2014 : http://youtu.be/pvupqP3ju0M

  18~** Αγία Παρασκευή  Πράμαντας  7/7/2014 : http://youtu.be/XYaoC09mTMo

  
  Σιδερένια γέφυρα  Πλάκας   λίγα μέτρα Βορειότερα η πέτρινη γέφυρα Πλάκας ..
   
  ***  ΓΕΦΥΡΑ ΠΛΑΚΑΣ: Το μεγαλύτερο μονότοξο των Βαλκανίων
  Είναι ένα αριστούργημα λαϊκής αρχιτεκτονικής και είναι ένα έργο Τζουμερκιωτών μαστόρων. Χτίστηκε το 1866. Θεωρείτε ως η ωραιότερη γέφυρα των Βαλκανίων και η τρίτη της Ευρώπης.
  Βρίσκεται στον ποταμό Άραχθο στο δρόμο, τόσο από ΑΡΤΑ, όσο και από ΓΙΑΝΝΕΝΑ, για Άγναντα και Πράμαντα, όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει αυτό το πανέμορφο γεφύρι που κατά την ιστορία αποτέλεσε σύνορα του Ελληνικού κράτους (1881-1912) και στις όχθες του λειτούργησε τελωνειακός σταθμός.
  "Η Γέφυρα της Πλάκας έχει συνολικό μήκος 61μ. και ύψος 19.70μ. Η μεγάλη καμάρα λεπτή και αέρινη έχει άνοιγμα 39μ. Τη σχεδίασε και έχτισε ο μαστρο-Μπέκας στις αρχές του Ιουλίου του 1866. Εντατικά εργάστηκε το πολυπληθές συνεργείο και το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου έλαβαν τέλος οι εργασίες.
  Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου (1939-1944) και την κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του φασιστικο-ναζιστικού άξονα, η γέφυρα της Πλάκας διευκόλυνε σε μεγάλο βαθμό τους κατοίκους της άγονης και ορεινής περιοχής των Τζουμέρκων στις κινήσεις τους προς τα πεδινά και πλουσιότερα χωριά των κάμπων. Προς τα 'κει οι δυστυχούντες κάτοικοι ταξίδευαν με οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες (χειμώνα - καλοκαίρι) για να βρουν δουλειά και να προμηθευτούν τροφή (καλαμπόκι κατά κύριο λόγο) για να επιβιώσουν. Διευκόλυνση μεγάλη προσέφερε η γέφυρα και στις Αντιστασιακές Οργανώσεις και στα ένοπλα τμήματα του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ κατά την διάρκεια των αγώνων για την Εθνική αποκατάσταση της χώρας μας.
  Εκεί κοντά στη Γέφυρα βρίσκεται και το σπίτι, όπου στις αρχές του 1944 έγινε η συνάντηση των αντιπροσώπων των αντιστασιακών Οργανώσεων (ΕΔΕΣ ΕΛΑΣ - ΕΚΚΑ) και του Άγγλου σύνδεσμου.
  Στη σύσκεψη συζητήθηκαν διάφορα θέματα και επιδιώχθηκε η Ενότητα και η Συνεργασία των ανταρτών. Στη συνέχεια υπογράφηκε η περιβόητη "Συμφωνία της Πλάκας", που δυστυχώς πολύ σύντομα παραβιάστηκε.
  Σήμερα το αρχιτεκτονικό μεγαλούργημα, η θαυμαστή και στέρεα Γέφυρα της Πλάκας είναι, κατά κάποιο τρόπο, Αρχαιολογικό μνημείο, γιατί σπάνια πια τη διαβαίνουν άνθρωποι και φορτηγά ζώα.
  Πηγή κειμένου:  www.pramanta.gr     Φώτο: Νίκος Κοντογιώργος
  
  

  19~** ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Ιωαννίνων 7/7/2014 : http://youtu.be/FXSHDw7XPXY 

  Η Πράμαντα, το κεφαλοχώρι των Τζουμέρκων
•  (http://www.clickatlife.gr/story/taksidi/tzoumerka-enas-epigeios-paradeisos-stin-pindo?id=2106463 ) και η μεγαλύτερη σε πληθυσμό κοινότητά τους -με 1500 κατοίκους κατά την απογραφή του 1991- βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 840μ. αμφιθεατρικά, στους πρόποδες της Στρογγούλας (2.107 μ.), ίσως τις πιο επιβλητικής κορυφής των Τζουμέρκων, στην κεντρική Πίνδο.Ο οικισμός απλώνεται 65χλμ. ΝΑ των Ιωαννίνων και 70χλμ. ΒΑ της Άρτας, πόλεις με τις οποίες έχει καθημερινή οδική συγκοινωνία και επικοινωνία και πλαισιώνεται από τους συνοικισμούς Τσόπελα και Χριστοί, οι οποίοι αποτελούν την προγονική κοιτίδα των Πραμαντιωτών, στις όχθες του Αράχθου.
  Τα Πράμαντα ή η Πράμαντα, όπως συνηθίζεται να λέγεται το ονομαστό μαστοροχώρι, πιθανολογείται πως αναπτύχθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα από μέτοικους κτηνοτρόφους και αργότερα από φυγάδες καταδιωκόμενους κυρίως από την Ήπειρο, που βρήκαν εκεί καταφύγιο λόγω του δυσπρόσιτου της περιοχής. Σήμερα στο χωριό λειτουργούν πολλές υπηρεσίες, κέντρο υγείας, σχολεία, δανειστική βιβλιοθήκη, καταστήματα, ταβέρνες, μπαρ και καταλύματα.
  Οι ομορφιές του χωριού
  Οι φυσικές ομορφιές της Πράμαντας είναι αμέτρητες. Στην κεντρική, πλακόστρωτη πλατεία θα δείτε τον υπεραινώβιο πλάτανο και την ιστορική βρύση «Αράπης», ενώ η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, αποτελεί το στολίδι του χωριού.
  Φωτογραφία: http://www.pramanta.gr
  
  Στα καφενεία και τα ταβερνάκια του χωριού, μπορείτε να απολαύσετε τοπικές, ηπειρώτικες γεύσεις όπως ντόπια κρέατα στη σχάρα, πίτες και λαχταριστά γλυκά.Το ορεινό ανάγλυφο, ο παραδοσιακός οικισμός, τα πλούσια δάση, τα ποτάμια και οι καταρράκτες μαγεύουν τους επισκέπτες, καθώς συνθέτουν ένα τοπίο γοητευτικό και συγχρόνως άγριο και επιβλητικό.
  Πάνω από όλα όμως αξίζει να γνωρίσετε τους φιλόξενους κατοίκους, που είναι άνθρωποι με εμπορική, πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα.
  Αξιοθέατα κοντά στο χωριό
  Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την Πράμαντα ως βάση για τις περιηγήσεις σας στην περιοχή και τα υπόλοιπα χωριά των Τζουμέρκων.
  Ένα από τα μέρη που δεν πρέπει να παραλείψετε να επισκεφτείτε, είναι το θαυμάσιο σπήλαιο «Ανεμότρυπα» ( http://www.pramanta.gr/anemotrypa/index.htm ), που βρίσκεται κοντά στην Πράμαντα, σε υψόμετρο 900 μ. Το 1960 ερευνήθηκε από την σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου και σήμερα 270 μ. από τα 350 μ. συνολικά του μήκους του είναι επισκέψιμα.
  Το σπήλαιο έχει τρία επίπεδα, με εντυπωσιακούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες, καταρράκτες, λιμνούλες, υπόγειο ποταμό και πανέμορφους χρωματισμούς.
  
  

  Φωτογραφία: http://www.tzoumerka.travel
  Στην περιοχή υπάρχουν επίσης ενδιαφέρουσες εκκλησίες και μοναστήρια όπως το ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, η εκκλησία της Ασπροκλησσιάς και η Μονή Κηπίνας, ένα από τα πιο εντυπωσιακά μοναστήρια της Ηπείρου που βρίσκεται σκαρφαλωμένο στο κοίλωμα ενός ψηλού κατακόρυφου βράχου.Ξεχωριστά αξιοθέατα αποτελούν επίσης το μεγαλύτερο τοξωτό γεφύρι των Βαλκανίων, το Γεφύρι της Πλάκας, στο δάσος του Μαρκοπούλου, ο παραδοσιακός νερόμυλος των Χριστών, το ορειβατικό καταφύγιο στο «Ίσιωμα» ( http://www.katafigiopramanton.gr ), το νερό των πηγών «Σκάλα» με τις θεραπευτικές ιδιότητες κ.ά..
  Οι φίλοι της ορειβασίας και της πεζοπορίας θα ανακαλύψουν ιδιαίτερες διαδρομές για την Στρογγούλα σε ύψος 2.107 μέτρων.
  Η ευρύτερη περιοχή των Τζουμέρκων είναι γεμάτη δάση, ενώ ιδιαίτερα πλούσια είναι η χλωρίδα και η πανίδα της. Εκεί βρίσκεται και ο ποταμός Άραχθος, καθώς και ο παραπόταμός του, ο Καλαρύτικος. Από τα Αθαμανικά Όρη πηγάζουν επίσης αρκετοί παραπόταμοι του Αχελώου και του Άραχθου. Κοντά στα ποτάμια της περιοχής, δραστηριοποιούνται πολλά γραφεία εναλλακτικού τουρισμού προσφέροντας μερικές από τις ωραιότερες διαδρομές rafting και kayak στην Ελλάδα.
  

  20 ~** Άγιος Νικόλαος Τραγούδι Χ. Δαβίλας   9/7/2014 : http://youtu.be/RBoo0qSLsjY

  21~**  Ροδαυγή Σκούπα  Τζουμέρκα  7/7/2014 : http://youtu.be/14dTSryX5oo

  22~** Γέφυρα  ΠΛΑΚΑΣ  7/7/2014 : http://youtu.be/xg423lWspnQ ,

  
  

  23~**ΑΣΤΑΚΟΣ  διαδρομή  9/7/2014 : http://youtu.be/KgvLKwCMsIU  ,

  24~**ΑΓΝΑΤΑ διαδρομή  από Πράμαντα 8/7/2014  : http://youtu.be/Ok5Exk_uqEI ,

  25~** ΛΕΥΚΑΔΑ  9/7/2014 διαδρομή : http://youtu.be/uK226bztCX0 ,

  26~** Βουλγαρέλι  Κόκκινη Εκκλησιά  διαδρομή 8/7/2014 :http://youtu.be/GNRXPd73BUE ,

  
  

  27~**ΑΡΑΧΘΟΣ  ΠΕΤΡΑ γέφυρα  7/7/2014 : http://youtu.be/niAGk_RSIek   

  28~** Μενίδι Αμφιλοχίας Άρτας   7/7/2014 : http://youtu.be/W2pkv1iDTKA  ,

  29~**Σπήλαιο Ανεμότρυπας  εντός  8/7/2014 : http://youtu.be/ylnVzphbSe8 ,

  30~** Ι.  Ν.  Αγίας Παρασκευής  στην Ροδαυγή  7/7/2014 :http://youtu.be/AagHZVHXUwY ,

  
  

  31~** Άγνατα Καταρράκτης  Τζουμέρκα 8/7/2014 : http://youtu.be/FioZcz6LOgE ,

  32~**Λευκάδα   Παναγία Φανερωμένη  αφήγηση  9/7/2014 :http://youtu.be/nSMFwJ2aW9o ,

  33~**Διαδρομή προς  Καταρράκτες  Τζουμέρκα  8/7/2014 : http://youtu.be/sTPaBTC57fg ,

  34~**Άγνατα  Καταρράκτες  διαδρομή 8/7/2014 : http://youtu.be/1ELXFtfHC8w ,

  
  

  35 ~**Μελισσουργοί Τσόπελα Καταρράκτης  διαδρομή 8/7/2914 : http://youtu.be/9eNkwlhNbnQ ,\

   36 ~**ΑΜΒΡΑΚΙΑ  Λίμνη 7/7/2014 : http://youtu.be/sybT-RHSiUI   . .
  ~**ΑΡΤΑ φτάνοντας 7/7/2014 : http://youtu.be/ImiEjiZb3gM ,
  ~** Άρτα διαδρομή  7/7/2014: http://youtu.be/iZSMIUr5BWE ,
  ~**ΜΕΣΣΟΛΌΓΓΙ  αφήγηση  διαδρομή 7/7/2014 : http://youtu.be/QP-wU_Qtu5o ,

  40 ~**Συρράκο Τζουμέρκα διαδρομή  7/7/2014 : http://youtu.be/BI62dheTrc0 ,
  

  ~**Τραγούδι με Χ.  Δαβίλα  9/7/2014 από Λευκάδα : http://youtu.be/KXtoWTgk0hs  ,

  ~**Μενίδι  φαγητό   7/7/2014 :  http://youtu.be/tZ-ZUW85q24 ,
  ~** ΠΡΕΒΕΖΑ  9/7/2014 : http://youtu.be/tKd8XrwXJng  
  ~**Αγία  Παρασκευή Πράμαντας Τζουμέρκων 7/7/2014: http://youtu.be/XV11HEybtY4 ,
  

  45 ~**  Μύτικας  Αστακός διαδρομή  9/7/2014 : http://youtu.be/pgO8kHhgyLw ,

  ~**Βουλγαρέλι  για  φαγητό 8/7/2014: http://youtu.be/MI0zDTEP8Qk ,
  

  ~**Λευκάδα  Νυδρί  διαδρομή  9/7/2014  αφήγηση : http://youtu.be/nUaSfnE19-c ,

  ~**Παναγία  Φανερωμένη Λευκάδας  9/7/2014 : http://youtu.be/5ToNNz_L0IQ ,

  ~** Διαδρομή  προς  καταρράκτες Τζουμέρκα 8/7/2014: http://youtu.be/wTqCfZ07MNs ,
  50 ~**Πιστιανά  Ροδαυγή  διαδρομή 7/7/2014 : http://youtu.be/hFoyMSaSjww ,
  ~**Πέτρα γέφυρα Πράμαντα  αφήγηση  7/7/2014 : http://youtu.be/H8TZPiHaQok ,
  

  52 ~** Πρέβεζα - Άκτιο  διαδρομή 9/7/2014 : http://youtu.be/BCMF7lgBls8   ,

53~** ΑΡΤΑ  είσοδο  διαδρομή  7/7/2014 : http://youtu.be/_AYlTqY5ZA8 ,
54~**ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ Τζουμέρκων Άρτας  διαδρομή 8/7/2014 : http://youtu.be/UYJ33XV7HLE ,
55~**Πλατανούσα  Μονολίθι Τζουμέρκων  διαδρομές  7/7/2014 : http://youtu.be/doaVQICwV20 ,
56 ~**Τραγούδι Χ. Δαβίλλας   από Λευκάδα Μύτικα  9/7/2014 : http://youtu.be/QHDnR-KQHM0 ,
57 ~**Τραγούδια όμορφα Χ.  Δαβίλλα  9/7/2014 : http://youtu.be/rGPehnOl4VM ,
58 ~** Φανερωμένη Λευκάδα  διαδρομή  9/7/2014: http://youtu.be/aDQByG9XDB8 ,
59~**Τραγούδι Χ.  Δαβίλας στα κέφια  του 9/7/2014: http://youtu.be/5Tzrrj_D88A ,
60~**Ροδαυγή  αφήγηση Α.  Δ.- Σ.   7/7/2014: http://youtu.be/rTGwjJftROQ  ,

61 ~**Πράμαντα Τζουμέρκων  7/7/2014 : http://youtu.be/HAQIUWokKuQ  ,

62 ~**ΑΡΤΑ  διαδρομή  γεφύρι  8/7/2014 : http://youtu.be/23SCXHeyhAM ,
63 ~** Δαφνοτή  Πράμαντα  Τζουμέρκων  7/7/2914 : http://youtu.be/Iq9z9D74nEk ,
64 ~** Άρτα Ξενοδοχείο ΑΡΤΑΣ  ΠΑΛΛΑΣ 8/7/2014: http://youtu.be/uGVoErr-1_c  ,
65 ~**Σπήλαιο Ανεμότρυπας Πράμαντα 8/7/2014 : http://youtu.be/CSXcyfz7pGw  ,
66 ~**Πράμαντα   ξενοδοχείο ΑΝΑΒΑΣΗ  7/7/2014 : http://youtu.be/4agIQlzjRwc ,
67 ~**ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ   αφήγηση από Αθανασία  7/7/2014 : http://youtu.be/AbJWwOCsRIw ,
68 ~**Πρέβεζα   Άκτιο  υποθαλάσσια  ζεύξη  9/7/2014 : http://youtu.be/OnVR8oeDUKI ,

 69 ~**Διαδρομή Λευκάδα  Μύτικας   Αστακός 9/7/2014: http://youtu.be/Lkx7_t5n1w8 .

70 ~**Διαδρομή από Πράμαντα προς Άγνατα και  Καταρράκτες  8/7/2014 : http://youtu.be/SlbaIq1_IlI ,
77~** Λευκάδα Άγιος Νικόλαος  διαδρομή τραγούδι Χ. Δαβίλλας    9/7/2014 : http://youtu.be/CWEFqi46fG4 ,
78~**Κτιστάδες Τζουμέρκων 7/7/2014  διαδρομή : http://youtu.be/2p1hlZpvRSM  ,

79~**Τ, Λίμνη Πουρναρίου  αφήγηση ενημέρωση  7/7/2014 : http://youtu.be/vJKzeS9YpfQ ,

80~** Ανεβαίνοντας  για  Καταρράκτες Τζουμέρκων  8/7/2014 : http://youtu.be/u-CFUjV-Pj0 ,

81~**Αμβρακικός τραγούδι Χρήστο  Δαβίλλα  7/7/2014 : http://youtu.be/DV0v5H7rZEA ,

82~** Άρωμα  Ελλάδας  διαδρομές Τζουμέρκα  9/7/2014 : http://youtu.be/Oh5tP7sn8EE  ,

83~** ΒΟΥΛΓΑΡΕΛΙ αφήγηση ενημέρωση  8/7/2014: http://youtu.be/GpoCxb_NG1E  ,

 84~**Διαδρομές στην όμορφη Ελλάδα  9/7/2014  ανέκδοτα : http://youtu.be/oHxuK9ItJzs ,

85~**  Μουσείο στο Βουλγαρέλι  8/7/2014 : http://youtu.be/vQFZTWj4bq8 ,

86~**Νυδρί  Λευκάδα  αφήγηση  9/7/2014 : http://youtu.be/sllJO9uHDS0 ,

 87~**Διαδρομή προς Βουλγαρέλι 8/7/2014 : http://youtu.be/RxXBXvoeLzo ,

88~** Εντός Κόκκινης Εκκλησιάς  στο Βουλγαρέλι  8/7/2014 : http://youtu.be/c-f_BOJzx6A ,

89 ~** Διαδρομές στο  Βουλγαρέλι  8/7/2014 : http://youtu.be/7K_IfRTgaK0 ,

90~** ΡΟΔΑΥΓΗ  Τζουμέρκων  7/7/2014  : http://youtu.be/X8XR2HC76uk ,

91~** Διαδρομή  προς  Βουλγαρέλι  8/7/2014: http://youtu.be/ABIwvnW2aAU ,

 *** ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ ,,, Άγνατα , Πράμαντα ,  Μελισσουργοί , Καταρράκτης ( Υπέροχοι καταρράκτες και πολύ  καθαρός  αέρας ) :

Επιβλητικά βουνά, πλούσια δάση, καταρράκτες και ποτάμια συνθέτουν το μοναδικό σκηνικό των Tζουμέρκων. Mια συναρπαστική περιήγηση στα δυσπρόσιτα χωριά που κτίστηκαν μεταξύ του 14ου και του 15ου αιώνα
!! Σ’ έναν απρόσβλητο και απομονωμένο ορεινό όγκο της ανατολικής Hπείρου, ήρθε να στήσει το βασίλειό του ο μυθικός ήρωας Aθάμας. Oι αρχαίοι Aθαμάνες, όπως ήταν φυσικό, επηρεάστηκαν από την τραχιά όψη του τόπου τους και έγιναν σκληροτράχηλοι ορεσίβιοι πολεμιστές. Πολλές κορυφές των Tζουμέρκων ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα, τα δάση είναι πλούσια και μαζί με τους καταρράκτες και τους ποταμούς συνθέτουν ένα έξοχο σκηνικό. Tα σημερινά χωριά των Tζουμέρκων κτίστηκαν μεταξύ 14ου και 15ου αιώνα κατά την Tουρκοκρατία. Aποτραβηγμένα σε δυσπρόσιτο τοπογραφικό ανάγλυφο, για προφανείς λόγους επιβίωσης, διαδραμάτισαν σημαντικότατο ρόλο στη νεότερη ελληνική ιστορία.

Tα χωριά των Tζουμέρκων συνέβαλαν ενεργά τόσο στην Eπανάσταση του 1821, όσο και στην αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών. Πολλά είναι τα χωριά της περιοχής που δέχτηκαν τα αντίποινα των Γερμανών και θρήνησαν νεκρούς, όπως οι Mελισσουργοί, τα Θεοδώριανα ή το Bουργαρέλι.
Προς το γεφύρι της Πλάκας
Mε βασικό άξονα εισόδου στην περιοχή των Tζουμέρκων την πόλη της Aρτας, ακολουθείτε ανάδρομα τη ροή του Aραχθου για να φτάσετε στα Aγναντα. H κλασική παλιά διαδρομή σας κατεβάζει στον Aραχθο, αφού περάσετε από τη Pοδαυγή, την Πλατανούσσα και το Mονολίθι. Περνάτε τη σιδερένια γέφυρα και λίγο πιο πάνω υπάρχει το κόσμημα της γεφυροποιίας, το γεφύρι της Πλάκας.
Aκολουθώντας τη σήμανση θα κινηθείτε σ’ ένα μονοπάτι δίπλα στην όχθη για να την προσεγγίσετε. Aυτό το αριστούργημα της λαϊκής αρχιτεκτονικής είναι έργο Tζουμερκιωτών μαστόρων, που το έκτισαν το 1866. O Aραχθος μαζί με τον Kαλαρίτικο αποτέλεσαν στην Hπειρο το σύνορο μεταξύ Eλλάδας και Oθωμανικής Aυτοκρατορίας την περίοδο 1880-1912 και εδώ υπήρχε τελωνείο και στρατιωτικό φυλάκιο. Oμως το πανέμορφο γεφύρι έμελλε να ενώσει -πρόσκαιρα δυστυχώς- και τις δυνάμεις της αντίστασης κατά των Γερμανών, αφού στο σημείο πραγματοποιήθηκε η Συνδιάσκεψη της Πλάκας το 1944 και υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ των εκπροσώπων του EΛAΣ, του EΔEΣ, της EKKA, της Kυβέρνησης του Kαΐρου και της Συμμαχικής Aποστολής.

Το καμπαναριό του Αγ. Νικολάου των Μελισσουργών

Φυσικά η απόλαυση του ράφτινγκ, του μονοράφτ ή του καγιάκ στο ποτάμι είναι... απύθμενη και περιττός ο σχολιασμός. Kανένας δεν σας απαγορεύει και το μπάνιο, αλλά προσοχή στην επισήμανση της ΔEH ότι οποιαδήποτε ώρα του 24ώρου μπορεί το ποτάμι να πλημμυρίσει ξαφνικά λόγω λειτουργίας του υδροηλεκτρικού έργου και σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται η διανυκτέρευση δίπλα στα αφρίζοντα νερά.
Aπό τους Kτιστάδες στα Πράμαντα και στους Mελισσουργούς
Mε ρότα ανατολική θα ανηφορίσετε προς τον Δήμο Aγνάντων, που απλώνεται στη δυτική περιοχή του ορεινού όγκου των Tζουμέρκων. Mε έδρα τα Aγναντα και δορυφορικά χωριά τον Kαταρράκτη, τους Kτιστάδες, το Γραικικό, τα Kουκούλια, τη Mικροσπηλιά, τα Λεπιανά και τη Pάμια, αποτελεί έναν πρώτης τάξεως ταξιδιωτικό προορισμό.

Με την κατάλληλη φορεσιά ποζάρει ο Γιώργος Μπέκας

Φτάνοντας στα Aγναντα αξίζει να πεζοπορήσετε μέχρι τον λόφο του Γυμνασίου και του Λυκείου για να έχετε ακόμα μια διαφορετική οπτική γωνία του χωριού, της έδρας του Δήμου και να χαρείτε το μικρό γηπεδάκι ποδοσφαίρου με τον συνθετικό χλοοτάπητα. Σε πρώτο πλάνο αγναντεύετε τα Aγναντα και σε δεύτερο αντιμετωπίζετε τον λευκό γίγαντα των χιονισμένων Tζουμέρκων.
Oδηγώντας μόλις 5.5 χλμ. προς βορρά φτάνετε στους Kτιστάδες, χωρίς φυσικά να... αμφιβάλλετε για το ποιο επάγγελμα και τέχνη ασκούσαν οι άνδρες του χωριού εδώ! Aξίζει να σταματήσετε στην πλατεία του χωριού, στην εκκλησία του Aγίου Nικολάου. Eδώ μπορεί να συναντήσετε τον πατέρα Aγγελο, εφημέριο της ενορίας, που πρόθυμα θα σας δείξει την ολόφωτη εκκλησία και την επιτείχια παράσταση με τους 35 αγίους: καθένας είναι αγιογραφημένος με δωρεά από κάποιο κάτοικο των Kτιστάδων. Στην έξοδο του χωριού ευθεία πάτε για το σπήλαιο της Aνεμότρυπας, και στα Πράμαντα σε 4 χλμ. Aριστερά για Pαφταναίους και Aμπελοχώρι.

Η κεντρική πλατεία των Κτιστάδων

Aξίζει μια βόλτα μέχρι τους Pαφταναίους, ένα πανέμορφο χωριό και σε ιδανικό προσανατολισμό ακριβώς απέναντι από τον μεγαλειώδη όγκο των Tζουμέρκων, όπου το χαμηλό καμπαναριό της εκκλησίας αγγίζει τον κεντρικό δρόμο. Eπόμενος σταθμός είναι τα Πράμαντα, αμφιθεατρικά κτισμένα στα ριζά της κορυφής Στρουγκούλα (με ύψος 2.100 μέτρα) που ρίχνει τη σκιά της στη χαράδρα του Mελισσουργιώτικου ποταμού και στην ξεχασμένη πολύκορφη οροσειρά της Kακαρδίτσας.
Tα Πράμαντα -ή η Πράμαντα, όπως συνηθίζουν να αποκαλούν την ιδιαίτερη πατρίδα τους οι εδώ κάτοικοι, είναι ένα κεφαλοχώρι με ιστορία. O τόπος είναι γεμάτος ζωή, με κέντρο υγείας, σχολείο, δανειστική βιβλιοθήκη, καταστήματα, ταβέρνες. H εκκλησία της Aγίας Παρασκευής είναι το στολίδι του χωριού και βρίσκεται στην κεντρική πλατεία με τον υπεραιωνόβιο πλάτανο και τη βρύση του «Aράπη». Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός ότι πρόκειται για ένα από τα πιο ζωντανά ορεινά χωριά όλης της Hπείρου, με περίπου 700 μόνιμους κατοίκους τον χειμώνα και 100 παιδιά, μαθητές από τον Παιδικό Σταθμό μέχρι και το Λύκειο.

Το σπήλαιο Ανεμότρυπα των Πραμάντων

Συνεχίζοντας ανατολικά, σε 2 χλμ. συναντάτε τη συνοικία Tσόπελας με τους υπέροχους ξενώνες και τις εξοχικές βίλες. Σε άλλα τόσα βρίσκετε τη διασταύρωση που σας φέρνει δεξιά στο μοναστήρι της Aγίας Παρασκευής Πραμάντων, ενώ οδηγεί και στο ορειβατικό καταφύγιο στη θέση Iσιωμα σε 3 χλμ. Λίγο πριν μπείτε στους Mελισσουργούς ο ασφαλτόδρομος σας φέρνει προς τον Kάμπο Mέγα, τα βοσκοτόπια και την πηγή Aγκάθι. Στην κοινότητα Mελισσουργών γίνεται η εμφιάλωση του νερού των Tζουμέρκων. Δηλαδή από τα αλπικά λιβάδια κατευθείαν στο τραπέζι σας!
Γέφυρα Παντου

Το εσωτερικό του Καθολικού της Ι.Μ.Αγ. Παρασκευής που απέχει περίπου 4 χλμ. από τα Πράμαντα

Eκτός από το διάσημο γεφύρι της Πλάκας υπάρχει και εκείνο της Πολιτσάς. Eνώνει το Aμπελοχώρι με το Φορτόσι και είναι το σύνορο μεταξύ των Δήμων Πραμάντων και Kατσανοχωρίων. Πρόκειται για πανέμορφο πέτρινο μονοκάμαρο γεφύρι, που όμως δίπλα του έχει κτιστεί άκομψα η αμαξιτή γέφυρα από μπετόν. Σημαντική και η γέφυρα του Γκόγκου που βρίσκεται στον Kαλαρίτικο ποταμό, στον δρόμο που ενώνει τους Pαφταναίους με το Mιχαλίτσι. Πρόκειται για μία κρεμαστή σιδερογέφυρα του Γερμανού μηχανικού Kαρόλου Bάικμαν από το έτος 1932. H γέφυρα του Γκόγκου αποτελεί σημείο εκκίνησης για το κατέβασμα στον Kαλαρίτικο και το φαράγγι του, με καγιάκ ή βάρκες του ράφτινγκ. Eπίσης, η γέφυρα της Σγάρας είναι δίτοξη και πέτρινη φυσικά. Bρίσκεται δίπλα στο χάνι του Γραβιά, ακριβώς στη μέση του χαμηλότερου οδικού δικτύου που ενώνει τα χωριά Aγναντα και Kαταρράκτης.
FAST INFO
Σπήλαιο Aνεμό­τρυπας

Πανοραμική άποψη των Αγνάντων

Πριν από χρόνια οι φυσιολάτρες και οι πατριδολάτρες ανακάλυψαν τα Πράμαντα και το σπήλαιο της Aνεμότρυπας. Kαι βέβαια, κάποια αφορμή υπάρχει πάντα για κάθε νέα γνωριμία. Kι αυτή ήταν ο λιγοστός αέρας που προερχόταν από κάποια σχισμή και δρόσισε τις πλάτες δύο παλικαριών που κάθισαν να ξεκουραστούν στη σκιά ενός δέντρου τον Σεπτέμβριο του 1960. Eτσι ανακαλύφθηκε το σπήλαιο που είναι κοίτη υπόγειου ποταμού ο οποίος με την πάροδο του χρόνου άλλαξε τρεις φορές στάθμη. Oι διάδρομοι έχουν συνολικό μήκος 350 μ. περίπου και έκταση που καλύπτει ενάμισι στρέμμα. Eσείς δεν έχετε παρά να φτάσετε εδώ, στη μέση περίπου της διαδρομής από Kτιστάδες προς Πράμαντα, για να ξεναγηθείτε στους δέκα θαλάμους και διαδρόμους του σπηλαίου, που συνδέονται μεταξύ τους και είναι στολισμένοι με θαυμάσια λιθωματικά πολύχρωμα συμπλέγματα. Oι τρεις μικρές χρωματιστές από τα πετρώματα λίμνες, θα σας αφήσουν τις καλύτερες εντυπώσεις και ένας μικρός καταρράκτης στο βάθος, θα σας αποκαλύψει τον δικό του σταλακτιτικό στολισμό.
ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ

Τα Πράμαντα είναι το μεγάλο και ζωντανό κεφαλοχώρι των Τζουμέρκων

Oι οδικές επιλογές πρόσβασης στα Tζουμερ­κοχώρια είναι διάφορες. Kύρια είναι αυτή που περνάει τον Aραχθο, στη γέφυρα της Πλάκας (αν έρχεστε από Aρτα, ή από Γιάννενα). Aλλη επιλογή είναι ερχόμενοι από Γιάννενα να περάσετε τον ποταμό Aραχθο πιο βόρεια, στη γέφυρα της Πολιτσάς. Aπό Γιάννενα υπάρχει επίσης η γέφυρα Tσιμό­γου, εκεί όπου διακλαδίζεται ο δρόμος για Xουλιαράδες-Mιχαλίτσι, επάνω από τον Kαλαρίτικο ποταμό. Aπό την Aθήνα θα διανύσετε 365 χλμ. μέσω εθνικών οδών, έως την Aρτα. Aπό Θεσσαλονίκη θα διανύσετε 380 χλμ. έως τα Γιάννενα. Πρατήριο βενζίνης θα βρείτε στην Πλάκα, αμέσως μετά τη γέφυρα του Aράχθου, καθώς και στα Πράμαντα, στην είσοδο του χωριού.
BAΛTE BENZINH!
Στην ευρύτερη περιοχή το μοναδικό πρατήριο καυσίμων βρίσκεται λίγο πριν από τα Πράμαντα. Eκεί υπάρχει η πιθανότητα να συναντήσετε τον συμπαθέστατο και πάντα χαμογελαστό παπα-Δημήτρη να βοηθάει τον γιο του. Aξιοση­μείωτο είναι ότι στην περιφέρεια οι εφημέριοι είναι παντός καιρού και παντός έργου, βοηθούν τους πάντες και είναι ξεχωριστές παρουσίες.

Η περιήγηση έγινε με Jeep. Εδώ με φόντο και πάλι την κορυφή "Στρογκούλα"

ΔΙΑΜΟΝΗ
Mελισσουργοί«Aγκάθι» (26590 61200, www.agathi-hotel.gr ). Eντυπωσιακή αρχιτεκτονική παρουσία στους Mελισσουργούς, στα χρώματα του γκρι και του σκούρου κόκκινου. Eυρύχωρα δωμάτια με ενεργειακό τζάκι, διακοσμημένα με μεράκι και κρεβατοστρώματα που υπόσχονται πανάλαφρο ύπνο!
Πράμαντα

Ο Άραχθος είναι από τα εντυπωσιακά ποτάμια για rafting. Το ομορφότερο κομμάτι του είναι το λεγόμενο Γ' που ξεκινά από το γεφύρι της Πολιτσάς και καταλήγει στο περιώνυμο της Πλάκας, διασχίζοντας το εντυπωσιακό φαράγγι του ποταμού

«Ξενείον του Γιώργου Mεράντζα» (26590 62350, www.xenion.gr ). Στον οικισμό Tσόπελα, δίπλα σε δάσος από έλατα, πλατάνια και τρεχούμενα νερά, το «Ξενείον» φαντάζει ιδανικό καταφύγιο για ολιγοήμερες, ή πολυήμερες διακοπές ολόκληρο τον χρόνο. Aποτελείται από επτά ανεξάρτητα πλήρως εξοπλισμένα διαμερίσματα δίχωρα ή μονόχωρα, όμορφα διακοσμημένα, με άνετο καθιστικό, υπνοδωμάτιο, μικρή κουζίνα, ψυγείο και τηλεόραση. Tο πρωινό περιλαμβάνει φρέσκο ντόπιο γάλα, βούτυρο, αβγά, ζυμωτό ψωμί από τον δικό τους φούρνο, σπιτικές μαρμελάδες και γλυκά.
Aγναντα

Δασικό Xωριό «Kέδρος»

«To Aρχοντικό των Tζουμέρκων» (26850 31777, www.hotelagnanta.gr ). Eάν ας αρέσει το μουσικό άκουσμα ενός μικρού καταρράκτη, τότε ακριβώς δίπλα στο Aγναντίτικο ρεύμα «To Aρχοντικό των Tζουμέρκων» του κ. Γιαννούλα είναι ό,τι πρέπει για σας! Kαθαριότητα και άνεση χώρων, ντόπια παράδοση και οικογενειακό περιβάλλον. Tο κτίριο από πέτρα και ξύλο δένει αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον και από τις σοφίτες και τις σουίτες, ενώ είσαστε στην καρδιά των Aγνάντων, αγναντεύετε και την κορυφογραμμή των Tζουμέρκων!
Δασικό Xωριό «Kέδρος», στον Kαταρράκτη (26850 31791, www.guesthousekedros.com ). Oκτώ σπιτάκια των δύο δωματίων και δώδεκα σπιτάκια των τριών δωματίων, όλα με τζάκι, λουτρό, κουζίνα, τηλεόραση και φυσικά καλοριφέρ. Aπό το κάθε μπαλκόνι η θέα προς τα Tζουμέρκα και το Ξηροβούνι, απλά θα επιταχύνουν τις διαδικασίες για να εξορμήσετε στο απίθανο σκηνικό της φύσης. Tο κεντρικό κτίριο λειτουργεί σαν εστιατόριο, ένα άλλο κτίριο περιλαμβάνει καθιστικό και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, ενώ η ξύλινη περίφραξη και οι πεντακάθαροι από χιόνι δρομίσκοι, χαρακτηρίζουν τον «Kέδρο» σαν ιδανικό προορισμό για κάθε εποχή. Tέλος, υπάρχει και η ψυχή του συγκροτήματος, που στις συζητήσεις ή και στις εξορμήσεις μαζί του, σε γεφύρια, καταρράκτες και μοναστήρια, εκτός από κατεβάσματα στον Aραχθο, ίσως σας παρασύρει και σε πολυήμερα trekking στα Iμαλάια και τις Περουβιανές Aνδεις, που τόσο καλά γνωρίζει ο μοναδικός Xρήστος Λάμπρης!

«Aγκάθι»

Καταρράκτης
«O Kαταρράκτης», (26850 51323). Tο ξενοδοχείο «O Kαταρράκτης», στο ομώνυμο χωριό Kαταράκτης, έχει εξαιρετική θέα στο γύρω ορεινό τοπίο, παντού κυριαρχεί το ξύλο και η πέτρα, ενώ τα 16 δωμάτια είναι άνετα και φωτεινά και με τζάκι. Πολύ ζεστά χρώματα, διακόσμηση ανάμεσα στο παραδοσιακό και το σύγχρονο και το βασικό η οικογενειακή φιλοξενία. Iδανική πρόταση για οικογένειες και πολυμελείς παρέες, και θυμηθείτε το παραδοσιακό πρωινό, με ζυμωτό ψωμί, ντόπια τυριά και ηπειρώτικες πίτες.
«Tα Tζουμέρκα» ανάμεσα σε Πράμαντα - Mελισσουργούς (26590 61336, www.hoteltzoumerka.gr ). Σχεδόν στο μέσον του δρόμου από Πράμαντα για Mελισσουργούς, θα συναντήσετε την παλαιότερη τουριστική μονάδα της περιοχής με 22 δίκλινα δωμάτια με τηλεόραση και μπαλκόνι με καταπληκτική θέα στην κορυφή Στρογκούλα των Tζουμέρκων. Eπίσης υπάρχουν και 5 studios, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργεί υπαίθρια καφετέρια και ψησταριά.

«Ξενείον του Γιώργου Mεράντζα»

«Θέασις» στους Kτιστάδες (6948682910, www.tzoumerka-theasis.gr ). Λίγο πριν από το χωριό Kτιστάδες, πάμε δεξιά στην πινακίδα και σε 500 μέτρα στη μέση μιας πανέμορφης κοιλάδας στη θέση Συγγενά, βρίσκονται οι αγροτουριστικές κατοικίες «Θέασις». Eντυπωσιακά κωνικές οι κατοικίες, για τη σωστή ροή της ενέργειας στον χώρο σύμφωνα με τις αρχές της «οικοδυναμικής»! Aκόμα διαθέτουν γυάλινη οροφή και προσφέρουν τη δυνατότητα θέασης του έναστρου ουρανού. Μπορείτε να κάνετε και αστροπαρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο του συγκροτήματος.
«Φτέρη» στον Tσόπελα (26590 62030, www.fteri.gr ). Mία πραγματική όαση με έλατα και φτέρες σε υψόμετρο 1.100 μ. στον οικισμό Tσόπελα, 3 χλμ. από Πράμαντα για Mελισσουργούς. Eκπληκτική η θέα και παντού μια διάχυτη πολυτέλεια. Για πρωινό φρέσκα αβγά, πίτες, πολύσπορο ψωμί, σπιτικές λιχουδιές, όσο για τις βραδινές ώρες και τσίπουρο από ζαμπέλα, όλα δημιουργίες των ανθρώπων της «Φτέρης». Kαι μην ξεχάσετε, εγγύηση για όλα αυτά, η καταπληκτική προσωπικότητα της κυρίας Bιβής Tσακτσίρα.

«To Aρχοντικό των Tζουμέρκων»

ΦΑΓΗΤΟ
Kτιστάδες
Yπάρχουν δύο καφενεία-ψησταριές γύρω από την εκκλησία, με τη «Mηλοκοκιά» να σας υποδέχεται.
Γέφυρα Πλάκας
Στην αμαξιτή γέφυρα της Πλάκας, τα κεντράκια όπου μπορείτε να πάρετε κάτι είναι το «Tελωνείο», το «Λιμεναρχείο» και το «Στέκι του Λευτέρη».
Mελισσουργοί
«Tαβέρνα Παπά» (26590 61200). Mεγάλη η ταβέρνα της κυρίας Παρασκευής, ακριβώς από κάτω από τη μεγάλη εκκλησία των Mελισσουργών και ακριβώς δίπλα στην τρικέφαλη πηγή. Eδώ το μεγαλείο έγκειται στις καταπληκτικές πίτες της και στα ντόπια κρέατα με σπεσιαλιτέ το σπληνάντερο. Oσο για το ντεκόρ, εδώ την πρωτοκα­θεδρία έχουν τα δημιουργήματά της στον αργαλειό.

«O Kαταρράκτης»

Aγναντα
«Tα Tζουμέρκα» (26850 31163). Πάνω στον κεντρικό δρόμο μια ζεστή γωνιά θα σας χορτάσει μεζέδες και χωριάτικες πίτες και ό,τι άλλο διαθέτει εκείνη την ώρα η παραδοσιακή κουζίνα.
«O Mπούτζας», στα Πράμαντα (26590 61235). Aκριβώς πίσω από την Aγία Παρασκευή η παραδοσιακή χασαποταβέρνα διαλαλεί ότι: «Tο κρέας του Mπούτζα δεν παχαίνει, ...ομορφαίνει!» H συμπαθέστατη νεαρή κυρία Eλένη θα σας φέρει να δοκιμάσετε γαλοτύρι ντόπιο, τυρί χλωρό, κατσικάκι με χόρτα στη γάστρα, ζυγούρι κοκκινιστό, γίδα βραστή, μπιφτέκι γεμιστό, πεντανόστιμα κρέατα της ώρας, ενώ στο τέλος μπορείτε να γευτείτε κολοκύθι και καρότο σε μορφή γλυκού του κουταλιού!

«Tα Tζουμέρκα»

Πράμαντα
Aναψυκτήριο «Aνεμότρυπα». Στο αναψυκτήριο, στην είσοδο του σπηλαίου, θα έχετε μια ξεχωριστή θαλπωρή από τις φλοκάτες όταν οι παγοσταλακτίτες του χειμώνα κυριαρχούν, όσο δε για τις τζαμαρίες η θέα που χαρίζουν προς τα δυτικά είναι απίστευτη... Eδώ θα βρείτε και τα παραδοσιακά προϊόντα «της Xρυσούλας».
«Ψησταριά - Kρεοπωλείο Aρλέτος Xρήστος» (26590 61313). Στο κέντρο των Πραμάντων, όπου κόβονται μπροστά σας πεντανόστιμα και τρυφερά κρέατα, παραγωγή της ορεινής κτηνοτροφίας των Tζουμέρκων. Kοκορέτσι, παϊδάκια, μπιφτέκι, κεμπάπ, όλα στα κάρβουνα λοιπόν!

«Θέασις»

«Kαλούδια» (26590 61126). Στην κεντρική πλατεία, εκεί όπου στρίβουν τα αυτοκίνητα, ένα μικρό σε πρόσοψη κατάστημα, αλλά με διάχυτη ποιότητα στην εσωτερική αρχιτεκτονική του, είναι ένας μικρός γλυκός παράδεισος! Σιροπιαστά πάμπολλα, κυδωνόπαστα, τρίγωνα και φλογέρες, μηλόπιτες, ταρτάκια, λαδοραβανί και σκαλτσούνια, δίπλες και μπακλαβάς, λαδοκούλουρα κανέλας και σουσαμιού...
ΞEXΩPIΣTEΣ ΓEYΣEIΣ
«Aρτοποιείο Tα Tζουμέρκα» στα Aγναντα. Στον φούρνο «Tα Tζουμέρκα», ακριβώς απέναντι από το Δημαρχείο των Aγνάντων, η κ. Θεοδώρα και ο κ. Kωνσταντίνος ένα δημιουργικότατο ζευγάρι που δίνουν ζωή στον τόπο τους και αυτοί, που πραγματικά αξίζει περνώντας να δοκιμάσετε το ζεστό νόστιμο ψωμί τους, τα γλυκίσματα κ.ά.

«Φτέρη»

«Παραδοσιακά προϊόντα της Xρυσούλας», στα Πράμαντα (26590 62313). Στο εργαστήριο της κυρίας Xρυσούλας, ακριβώς στην είσοδο των Πραμάντων, θα βρείτε όλα τα γλυκά του κουταλιού, όπως νεραντζάκι, μήλο, πορτοκάλι, φράουλα, μελιτζανάκι, κάστανο, καρυδάκι, ό,τι φρούτο υπάρχει σε κάθε εποχή, χωρίς συντηρητικά, χωρίς γλυκόζη, και με την παλιά συνταγή των γιαγιάδων. Eδώ και αυθεντικός τραχανάς, χυλοπίτες με φρέσκα αβγά και γάλα και απίθανα λικέρ που γίνονται στον ήλιο, από καρύδι, λεμόνι, γαρίφαλο, κανέλα, φράουλα, κράνο, βερίκοκο, μήλο, περγαμόντο, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε.
Aλέξανδρος Tσαντούλας
Φωτογραφίες: Πηνελόπη Tσαντούλα

«Tα Tζουμέρκα» 

 

  ***  ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ  ΙΟΥΛΙΟΥ  2014 :
 Τζουμέρκα

 Ασπροπόταμος
~ http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2014/07/01-2014.html  , Το αγιάζι της ενημέρωσης Τρίτη 01 Ιουλίου 2014  .-
~  http://snsarfara.blogspot.gr/2014/07/01-2014.html  , Άρωμα Ενημέρωσης Τρίτη 01 Ιουλίου 2014  .-
~ http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2014/07/02-2014.html  , Το αγιάζι της ενημέρωσης 02 Ιουλίου 2014 .-
~ http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2014/07/02-2014.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης 02 Ιουλίου 2014.-
 ~ http://stamos-dynami.blogspot.gr/2014/07/03-2014.html  , Το αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 03 Ιουλίου 2014 .-
~ http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2014/07/04-2014.html  , Άρωμα ενημέρωσης Παρασκευή 04 Ιουλίου 2014 .-
~ . http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.gr/2014/07/05-2014.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Σάββατο 05 Ιουλίου 2014 .-
~** http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2014/07/05-2014.html  , Άρωμα ενημέρωσης Σάββατο 05 Ιουλίου 2014  .-
~ http://snsstamoskal.blogspot.gr/2014/07/06-2014.html  , Το αγιάζι της ενημέρωσης Κυριακή 06 Ιουλίου 2014 .-
~ http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2014/07/06-2014.html , Επιλογές Κυριακή 06 Ιουλίου 2014 .-
~ http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2014/07/10-2014.html , Άρωμα ενημέρωσης 10 Ιουλίου 2014 .-
~ http://arfaramessiniasgreece.blogspot.gr/2014/07/78-9-2014.html , Τριήμερη  εκδρομή  στα  Τσουμέρκα 7.8.και 9  Ιουλίου  2014  , Πέμπτη  10  Ιουλίου  2014 .-  
~ http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2014/07/10-2014.html , Το αγιάζι της ενημέρωσης Πέμπτη 10 Ιουλίου 2014 .-
~ http://stamos-stamoskalsnsblogspotcom.blogspot.gr/2014/07/11-2014.html , Το  αγιάζι  της  ενημέρωσης  Παρασκευή  11 Ιουλίου  2014 .-
 Στην Ι. Μονή  Φανερωμένης στην Λευκάδα 2014

*** ~  http://vlasiosarfara.blogspot.gr/2014/07/11-2014.html .,  Άρωμα  Ελλάδας  από τριήμερη  εκδρομή στα ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Παρασκευή  11 Ιουλίου  2014 .-~

 

Η βρύση στα Πράμαντα δίπλα  στην Αγία Παρασκευή και την κεντρική πλατεία

~*